Incompetente familieleden in het familiebedrijf: zeven tips voor een verstandige aanpak

Veel familiebedrijven hebben ermee te maken. Familieleden die werkzaam zijn in het familiebedrijf maar eigenlijk incompetent zijn of niet capabel voor het werk. Hoe ga je om met niet-capabele medewerkers die ook familielid zijn?

Binnen de familierelaties kan het leiden tot een rolconflict voor jou als ondernemer. Als werkgever wil je van de situatie af. Als familielid durf je je vingers niet te branden. Een lastige situatie die je herkent? Lees verder voor zeven tips waar je vast wat aan hebt.

Tante Agaat is achterop geraakt…

Tante Agaat is met haar broer Wim destijds begonnen in het familiebedrijf. Wim nam de leiding over, Agaat pakte de administratie op. Met de gestage groei van het familiebedrijf is ook de functie van Agaat verandert. Agaat deed alles nog op de oude, analoge manier: met typewerk op de computer, papier en archiefkasten.

 Al snel zag ze de gestage automatisering het bedrijf binnenkomen. Agaat zag het nut niet van bijscholing en hield vast aan haar oude manieren. Nieuwe administratiekrachten moesten het werk gaan doen dat Agaat eerst deed, maar dan volautomatisch met applicaties op de computer. Steeds ging Wim op zoek naar werk dat ze nog wél kon doen. Maar nu is de kloof tussen de moderne bedrijfsvoering en Agaats competenties schier onoverbrugbaar geworden.

 Wim zit met de handen in het haar. De werkleiders en de werkvloer geven keer op keer signalen af: dit werkt zo niet langer. Agaat doet of er niks aan de hand is. Ze snuift haar kasten door en rommelt door papierstapels. Niemand weet meer waarvoor.

Rolconflicten in het familiebedrijf

Tante Agaat is langzaam maar zeker een sta-in-de-weg geworden. Wat nu? Wie gaat het haar vertellen? Een nachtmerrie voor de eigenaar van het familiebedrijf.

Een niet-familiebedrijf heeft te maken met twee systemen: bedrijf en eigendom. Een familiebedrijf brengt een derde systeem binnen: de familie. Dat geeft het familiebedrijf aan de ene kant meer kracht, maar aan de andere kant meer complexiteit in rollen en spanningen.

Deze spanningen zijn terug te leiden op drie rolconflicten:

1. Rolverwarring: de ene rol doet wat de andere rol zou moeten doen
2. Rolonduidelijkheid: wie heeft eigenlijk welke rol?
3. Systeemdominantie: er is geen balans tussen eigendom, bedrijf en familie

In het voorbeeld van Wim en Agaat is het familiesysteem dominant. Agaat kan al jarenlang haar eigen gang gaan. In de meeste niet-familiebedrijven was er al lang ingegrepen.

Rolconflicten bij overname

Systeemdominantie ligt ook op de loer bij overname. Wat als een kind de zaak moet overnemen en niet capabel is? De huidige eigenaar en ouder komt in een rolconflict: in de ouderrol spelen er andere belangen dan als eigenaar van het familiebedrijf met zorg voor de continuïteit van het bedrijf.

Lees ook: Zo voorkom je conflicten binnen het familiebedrijf

Zeven tips bij ondermaats presteren van een familielid

Het je te maken met een ondermaats presterend familielid? Dan zijn er zeven stappen om met deze situatie om te gaan.

1. Voorkomen is beter dan genezen: maak vooraf afspraken

Om conflicten te voorkomen, is het goed om vooraf afspraken te maken over het inschakelen van familie in het bedrijf. In een vroeg stadium, als er nog geen conflicten zijn dus. Voorkomen is immers beter dan genezen? Als er afspraken zijn en die ook intern goed bekend zijn, is de kans op het verkeerde familielid op de verkeerde plek een stuk kleiner.

Je hebt schriftelijk beleid nodig dat de voorwaarden beschrijft waaronder familieleden worden aangenomen, gepromoveerd, geëvalueerd en ontslagen. Veel sterke familiebedrijven leggen familieleden van eigenaren en leidinggevenden hogere normen op. Dit omdat andere werknemers gedemoraliseerd kunnen worden als ze zien dat familieleden verslappen op het werk, een slechte houding vertonen of speciale voorrechten krijgen.

2. Zakelijk handelen

Ondanks de stress en de familiedruk van andere familieleden, is het aannemen en ontslaan van personeel een zakelijke afweging. Als iemand het werk niet aankan, moet er verandering komen. Het kan zijn dat familieleden je onder druk zetten en wijzen op loyaliteit aan de familie in deze kwestie. Dan kun je je (zakelijk) afvragen: als de familie niet voor het bedrijf zorgt, is het bedrijf er misschien niet om voor de familie te zorgen.

3. Blijf openstaan

Voor het ontslaan van een familielid kan een procedure zijn afgesproken. Maar je kunt beter niet op een formele manier beginnen. Het is altijd goed met een openhartige, eerlijke communicatie te beginnen met de persoon in kwestie. Dat is het minste wat je voor het familielid kunt doen. En misschien dat daaruit nog een mogelijkheid komt die je vooraf niet had bedacht.

4. Overweeg een speciale training of begeleiding

Misschien heeft de persoon een vaardigheid die onderontwikkeld is, maar die waardevol kan zijn voor het bedrijf. Je kunt dan de persoon speciale projecten geven, die helpen bij het ontwikkelen van die vaardigheden. Of je kunt iemand als mentor aanwijzen, een niet-familiale topmedewerker. Zo zou het goed kunnen dat jouw familielid toch nog in een productieve werknemer verandert.

5. Overweeg alternatieven

Als ontslag de enige optie is, is arbeidsbemiddeling nog te overwegen. Misschien zijn er alternatieven: een bedrijf beginnen in een niet-concurrerende lijn, of een baan bij een ander bedrijf.

6. Beperk het familiedebat

Als een familielid wordt verteld te vertrekken, kan hij natuurlijk steun zoeken bij andere familieleden. Misschien is het goed naar een aantal van hen te luisteren, maar besef dat niet alles wat er in een familiebedrijf gebeurt, open staat voor een brede discussie. Is er familie die zich ermee bemoeit maar niet betrokken is bij het bedrijf? Vertel ze beleefd dat ze zich moeten terugtrekken.

7. Doe aan dossiervorming

Om een goed verhaal te hebben als je iemand laat vertrekken, heb je een grondig dossier nodig. Volg daarom hoe de persoon in kwestie functioneert. Wees zo gedetailleerd mogelijk. Als het dan tot een eindgesprek moet komen, zorg er dan voor dat een personeelsdeskundige of juridisch adviseur het dossier eerst controleert. Laat alle details van uw plannen en ook het taalgebruik controleren.

Zit je dan uiteindelijk in gesprek met deze persoon met het dossier erbij, dan kan het dossier het verschil maken. Dan kan de persoon mogelijk inzien dat er inderdaad iets ontbreekt. En dat kan een vertrek inhouden zonder ruzie, zonder de familierelaties te schaden. Misschien kan een goed ontslagpakket ook nodig zijn. Soms zijn uittredende familieleden zelfs opgelucht om niet meer in het familiebedrijf te werken. In die gevallen kan het vertrek tot tevredenheid leiden van bijna alle betrokkenen.

Wat kan Companjen betekenen?

Voorzie je conflicten met familieleden die werkzaam zijn in het bedrijf? Of wil je beleid opstellen om er goed mee om te gaan? Dan kan Companjen Change Management je helpen. Mijn naam is Mariëlle Companjen. Ik ken het familiebedrijf van binnenuit. Ik heb een ruime ervaring als organisatieadviseur binnen familiebedrijven en corporates. Wil je meer weten, neem gerust contact met me op.

Contact

Wil je meer weten over mijn rol als extern adviseur of coach bij familiebedrijven? Neem gerust contact met mij op. Je kunt het contactformulier invullen, bellen met 0621833592 of e-mailen naar marielle@companjen.com.

Direct contact

Gerelateerde informatie

In de kennisbank van Companjen Change Management vind je praktisch artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:

• Een familiebedrijf overnemen van jouw ouders: de beste tips
• Generaties binnen familiebedrijven: hoe integreer je verschillende generaties?
• Professionalisering van familiebedrijven: het vinden van de juiste balans!