Wat als er geen goede opvolger voor het familiebedrijf is te vinden?

Mariëlle Companjen

Als je op zoekt bent naar een opvolger voor het familiebedrijf, kun je in een turbulente fase belanden met sterke emoties. Helemaal als je geen opvolger kunt vinden die in jouw ogen capabel is. Deze periode kan een grote druk leggen op allen die betrokken zijn bij het familiebedrijf. Maar ook op de familie en vooral de kinderen.

Niet alleen de zakelijke belangen, ook relaties staan op het spel in deze periode. Een deskundige, onafhankelijke adviseur die je vertrouwt, kan het verschil maken. De adviseur kan je helpen om geen tunnelvisie te ontwikkelen, om open te staan. Om van subjectieve conclusies naar objectieve te komen.

Geen opvolger, is deze conclusie objectief of subjectief?

Het probleem kan zijn dat er na wikken en wegen van meerdere mensen echt geen goede opvolger is. Dan heb je een min of meer objectieve conclusie getrokken. Het probleem kan ook zijn dat je als eigenaar dénkt dat er geen goede opvolger is. Dat is een subjectieve conclusie. Het zijn dus twee verschillende problemen. We gaan hieronder vooral in op het tweede probleem.

Waarom is er geen geschikte opvolger?

Als er kinderen zijn, waarom kan het dan toch een probleem zijn een geschikte opvolger te vinden? Er zijn twee belangrijke redenen: de kinderen willen het niet overnemen of je acht de kinderen niet geschikt.

Kinderen willen het familiebedrijf niet overnemen

Wereldwijd hebben ondernemers met een familiebedrijf steeds meer moeite hun zoon of dochter bereid te vinden de zaak over te nemen. Dat blijkt uit onderzoek van het Center for Family Business en Ernst & Young (2016).

Vijf jaar na afronding van de studie ziet slechts 12,8 procent van de kinderen met ondernemende ouders zich als opvolger, in Nederland is dit slechts 10 procent. In plaats daarvan willen ze een eigen bedrijf oprichten (35 procent) of als werknemer aan de slag (60 procent).

Lees ook: Het familiebedrijf overnemen van je ouders: de beste tips

Kinderen die het overnemen is niet meer vanzelfsprekend

Roberto Flören (hoogleraar Familiebedrijven aan de Nyenrode Business Universiteit) verklaart deze ontwikkeling (bron Metro): ‘In de jaren ’60 was het vanzelfsprekend dat je als zoon het bedrijf van je vader overnam. Tegenwoordig zijn jongeren vaker hoogopgeleid en is een overname echt een keuze.

Als jij een universitaire opleiding hebt, is de bakkerij overnemen minder aantrekkelijk. Uit cijfers blijkt dat bedrijven met meer dan 50 man personeel vaker worden overgenomen. De reden is dat kinderen in zulke bedrijven meer carrièremogelijkheden hebben.’

Je acht de kinderen niet geschikt voor opvolging familiebedrijf

Je kinderen kunnen ‘nee’ zeggen, maar jijzelf ook. Je kunt van mening zijn dat je kinderen niet geschikt zijn. Daar kan het volgende achter zitten:

  • Wellicht zie je wel dat ze een bijdrage kunnen leveren maar vind je dat het geen ondernemers zijn
  • Misschien mis je leiderschap bij je kinderen of andere noodzakelijke competenties

De emoties en wat die kunnen aanrichten

Bij de zoektocht naar een geschikte opvolger, kunnen heftige emoties bij je naar boven komen.

Verdriet en teleurstelling

Als eigenaar en als familie heb je het familiebedrijf met hart en ziel opgebouwd en laten groeien. Je hebt je ziel en zaligheid eraan gegeven. Als je dan tot de conclusie komt dat er geen opvolger is, kan dat veel verdriet en teleurstelling geven.

Een uitdaging voor de relatie met je kinderen

Als je kinderen hebt, moet je oppassen dat je emoties geen gevaar vormen voor de relatie met de kinderen. Als je denkt dat ze niet geschikt zijn of ze geven aan niet te willen opvolgen, moet je hiermee zien om te gaan. Dat kan heel moeilijk zijn.

Lastige keuzes als er meerdere kinderen zijn

Als je meerdere kinderen hebt, kun je ook vastlopen in de keuzes die dan zijn te maken. Wie van de kinderen wil en gaat opvolgen? Wie komt in aanmerking als aandeelhouder? Je zult moeten zoeken naar een goede balans in de relatiesfeer en de zakelijke sfeer. Wat is rechtvaardig? Hoe houd je het familiebedrijf bestuurbaar? Hoe geef je de betrokkenheid van elk van de kinderen vorm? Vaak is dit voor ouders een buitengewoon lastige opgave.

Is opvolging financieel wel haalbaar?

Je hebt dus een zorgvuldige afweging te maken tussen familiebelang en bedrijfsbelang. En vaak zijn die nauw verweven. Dat komt vooral tot uiting in de financiële kant van opvolging: is het plan voor directieopvolging en eigendomsoverdracht financieel wel haalbaar en verantwoord?

Als je ervoor kiest het eigendom niet gelijkelijk te verdelen onder de kinderen, zul je moeten nadenken over het compenseren van de overige kinderen. Het kan dan wenselijk zijn om een zo reëel mogelijke waarde voor het bedrijf te hanteren.

Ook geld kan daarmee een belemmering vormen voor opvolging binnen de familie.

Hoe ga je om met je eigen belang als overdragende generatie?

Als overdragende generatie moet je je ook beraden op je eigen belangen, behoeften en ambities. Hoe lang wil je nog actief doorgaan en in welke rol? Hoe staat het met je oudedagsvoorziening?

En hoe sta je tegenover samenwerking met het opvolgende kind of de kinderen? Wil je snel overdragen en zijn de kinderen er (nog) niet aan toe, dan kun je uitkomen bij tijdelijk management door iemand van buiten de familie.

Kun je objectief genoeg kijken naar opvolging?

Als je een opvolger zoekt, ligt er een grote valkuil voor je te wachten: de valkuil van de tunnelvisie. Een tunnelvisie is aan de orde als je zo in je eigen gedachten vast zit, dat je andere mogelijkheden uit het oog verliest.

Wat je nodig hebt in het zoekproces is een helicopterview, je moet erboven gaan hangen. Je hebt een objectieve kijk nodig op alle mogelijkheden die er zijn.

Waarom is een externe adviseur zeer raadzaam bij het opvolgingsproces?

Je doet er goed aan bij de zoektocht naar een opvolgers, een externe deskundige adviseur in te schakelen om dit proces goed te begeleiden. Dit heeft voor jou het volgende voordeel:

  • je voorkomt dat je in primaire emoties blijft hangen
  • je voorkomt dat je in een tunnelvisie blijft hangen en andere mogelijkheden over het hoofd ziet
  • je zorgt ervoor dat er een onafhankelijke beoordeling komt van de capaciteiten van de potentiele opvolger

Lees ook: Extern advies inschakelen voor familiebedrijven, waarom is het nuttig?

Wat kan Companjen Change Management betekenen?

Companjen Change Management kan je helpen bij je zoektocht naar een opvolger. Mijn naam is Mariëlle Companjen, ik ben organisatieadviseur. Ik ken het familiebedrijf van binnenuit.

Mijn ouders hebben het familiebedrijf van mijn grootouders overgenomen. Ik kan jou als onafhankelijk familiebedrijf adviseur helpen om een tunnelvisie te voorkomen. En samen opvolgkandidaten objectiever te beoordelen. Dit doe ik vanuit een scherpe analyse van het familiebedrijf.

Contact

Wil je meer weten over mijn rol als extern adviseur of coach bij familiebedrijven? Neem gerust contact met mij op. Je kunt het contactformulier invullen, bellen met 0621833592 of e-mailen naar marielle@companjen.com.

Direct contact

Gerelateerde informatie

In de kennisbank van Companjen Change Management vind je praktisch artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen: