De opvolging binnen het familiebedrijf: hoe bereid je dit voor?
Voer jij de scepter in het familiebedrijf? En ben je eraan toe om het stokje over te dragen? Dan kom je in een cruciale fase terecht voor de toekomst van het familiebedrijf. De fase van het opvolgingsproces, ook wel successieplanning genoemd. Heb je het opvolgingsproces goed voorbereid? Voer je het goede gesprek over de successieplanning? Neem je de tijd hiervoor? In dit artikel volgen 6 adviezen.
6 adviezen om bedrijfsopvolging in het familiebedrijf voor te bereiden
Bedrijfsopvolging gaat om overdracht van de leiding, overdracht van eigendom en eventueel ook overdracht van zeggenschap. Bedrijfsopvolging vraagt om een goede voorbereiding. Er komen fiscale, juridische en financiële zaken bij kijken. Maar ook de beleving van deze periode vraagt aandacht. Alle direct betrokkenen beleven deze periode op hun eigen manier en vaak intens. Voor de grootaandeelhouder is het familiebedrijf vaak zijn of haar levenswerk. Je levenswerk draag je maar één keer over.
Wat kan helpen bij het maken van de juiste keuzes rond bedrijfsopvolging? We zetten 6 adviezen op een rij.
1. Kijk buiten het bedrijf voor advies
Ken je anderen die ervaring hebben met familieopvolging in het familiebedrijf? Ga eens in gesprek met deze relaties en hoor hoe zij hun transitieproces hebben geleid. Elke situatie is weer anders, maar je blik verbreden kan je helpen in je eigen opvolgingsproces. Hoe hebben anderen het aangepakt? Welke redenen hebben ze gehad om dit pad te kiezen? De antwoorden hierop kunnen je helpen bij je eigen uitdagingen en beslissingen.
Met name de volgende punten zijn interessant om van anderen met ervaring in opvolgingsprocessen te horen:
- Hoe hebben ze besloten om het eigendom over te dragen aan de volgende generatie en waarom?
- Wiens expertise zochten ze in het proces?
- Hoe hebben ze alignment (een gedragen en gedeelde identiteit van de bedrijfsfamilie) opgebouwd in zowel de huidige als de toekomstige generaties binnen familiebedrijven: hoe integreer je verschillende generaties?
- Welke lastige kwesties zijn ze tegengekomen en hoe zijn ze hiermee omgegaan? Bijvoorbeeld het doorbreken van een traditie?
2. Schakel een externe adviseur in
Bij een overdracht is het verstandig niet zelf te blijven worstelen met alle vragen die op je af komen. Het is bijvoorbeeld raadzaam bij een overdracht opnieuw naar de optimale bedrijfsstructuur te kijken. Hier is juridische kennis nodig, betrek daarom je accountant bij dit vraagstuk. De accountant kan inzichtelijk maken wat het effect is van een bepaalde bedrijfsstructuur op het vermogen van het bedrijf.
Naast de juridische structuur vragen ook andere zaken een scherpe blik van experts: vooral strategische zaken als innovatieplannen, kennisbeheer en strategische personeelsplanning.
Daarom is het aan te bevelen bij een overdracht in ieder geval de accountant, de fiscalist en de familiebedrijf adviseur te betrekken.
3. Wees open minded en toekomstgericht
Het familiebedrijf heeft zijn roots in het verleden. Respecteer de traditie en begrijp waarom er in het verleden beslissingen zijn genomen. Maar laat dit je blik niet vernauwen. Wees open minded. Blijf niet steken in gesprekken die beginnen met ‘maar zo hebben we het hier altijd gedaan’. Praat in plaats daarvan met je mede-eigenaren over wat je zou doen als er geen traditie was. Kun je trouw blijven aan je verleden en tegelijkertijd nieuwe ideeën omarmen? Kun je een betere route uitstippelen als je afstapt van een aantal vooroordelen?
4. Neem beslissingen over opvolging niet te snel en te vroeg
Opvolging is een proces, geen actiepunt op een to do lijst. Volg niet alleen je hart maar ook je verstand. Het binnenhalen van de volgende generatie in het familiebedrijf, kan je hart met trots vervullen en je aansporen tot snel handelen. Het gevolg kan zijn dat de druk op de opvolger te groot wordt. En bovendien dat anderen die mogelijk ook in aanmerking komen, over het hoofd worden gezien. Het risico is dat je als ‘overdrager’ getalenteerde of meer getalenteerde familieleden van je vervreemdt.
Het is beter om een opvolgingsproces te ontwikkelen dat in de loop van de tijd kan evolueren. Een proces dat rekening houdt met nieuwe inzichten in de (nabije) toekomst. Een proces dat je op basis van deze nieuwe inzichten kunt aanpassen. Simpel gezegd, blijf als eigenaars in gesprek over successieplanning. Blijf elkaar de vraag stellen: ‘hebben we de juiste mensen op de juiste plaatsen die goed samenwerken om de juiste beslissingen te nemen met de juiste informatie voor ons eigendom en onze familie?’
5. Praat openlijk over plannen voor de toekomst
De successieplanning of het opvolgingsproces heeft veel invloed op de familie, het bedrijf, de eigenaars en de gemeenschappen waar elk van deze groepen actief is. Ga met elk van hen – vooral met de volgende generatie – in gesprek. Praat met hen over het verleden, wat werkte, wat was een uitdaging? Deel de ambities voor de toekomst. Erken de tradities en sta open voor nieuwe mogelijkheden. Zoals in dit voorbeeld van Gerrit:
Gerrit wil het familiebedrijf overdragen. Hij wil het zorgvuldig doen en zoekt het gesprek met alle betrokkenen. Hij vertelt hoe hij erin zit: ‘Ik heb altijd eenzijdig de meeste beslissingen genomen als controlerend eigenaar. Ik kan dit niet eisen voor de toekomst. Ik denk dat de volgende generatie het misschien beter doet met een bestuursproces dat sommige beslissingen delegeert aan een onafhankelijk bestuur. En dat een meerderheid van de mede-eigenaren belangrijke beslissingen moet nemen. Maar daar wil ik over in gesprek. Misschien zijn er andere ideeën. Ik wil graag een gedeelde visie op de toekomst.’
6. Maak een plan voor de bedrijfsopvolging
Een goede voorbereiding kun je het best op papier zetten in een opvolgingsplan. Dit is geen doe-het-zelf project. Hulp van je accountant, je fiscalist en de familiebedrijf adviseur is cruciaal. Het is de taak van de ondernemer om deze experts bij elkaar te brengen. Samen kom je tot een goed plan dat je door de opvolgingsperiode heen kan leiden.
In het plan is bijvoorbeeld aandacht voor de kwaliteiten en eigenschappen waarover de opvolger moet beschikken. Veel familiebedrijven hebben al een basis hiervoor gelegd binnen een familieraad of met een familiestatuut. Als er een familiestatuut is, kan het opvolgingsplan daaruit putten. Als er nog geen familiestatuut is, is het zaak een opvolgingsplan ‘vanaf nul’ op te zetten.
Wat kan Companjen Change Management betekenen?
Heb je hulp nodig bij het proces van overdracht binnen het familiebedrijf? Companjen Change Management kan veel voor je betekenen. Mijn naam is Mariëlle Companjen, ik ben organisatieadviseur. Ik ken het familiebedrijf van binnenuit. Mijn ouders hebben het familiebedrijf van mijn grootouders overgenomen. Bij ons thuis ging het altijd over ‘de zaak’. Ik draag familiebedrijven een warm hart toe. Ik kan je als onafhankelijk familiebedrijf adviseur helpen met de strategische vragen die op je afkomen en een opvolgingsplan.
Zie ook: Coaching en advies familiebedrijven
Contact
Wil je meer weten over mijn rol als extern adviseur of coach bij familiebedrijven? Neem gerust contact met mij op. Je kunt het contactformulier invullen, bellen met 0621833592 of e-mailen naar marielle@companjen.com.
Gerelateerde informatie
In de kennisbank van Companjen Change Management vind je praktisch artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:
- Zo voorkom je conflicten binnen het familiebedrijf
- Professionalisering van familiebedrijven
- Hoe herken je rolconflicten binnen het familiebedrijf?