Wat is het verschil tussen een familiebedrijf en een gewoon bedrijf?

Mariëlle Companjen

Wat is het verschil tussen een familiebedrijf en een ‘gewoon’ bedrijf? Hoe onderscheidt een familiebedrijf zich van een niet-familiebedrijf? Het grootste verschil zit in opvolging, maatschappelijke context, besturing, dynamiek en duurzame samenwerking. Wat betekent dat voor jou als eigenaar van het familiebedrijf? In dit artikel gaan we hierop in.

Kenmerken familiebedrijf

Je noemt een familiebedrijf een familiebedrijf als het bedrijf aan een paar criteria voldoet. Een ervan is dat meer dan 50% van het eigendom in handen is van één familie. Daarmee heeft deze familie een beslissende invloed op de bedrijfsstrategie of de opvolging.

Een tweede kenmerk is dat een meerderheid of ten minste twee leden van de leiding afkomstig zijn uit één familie.

Ten derde: als het bedrijf minder dan tien jaar geleden is opgericht, is minstens één familielid van de directeur er werkzaam of heeft eigendom. Als het bedrijf aan minimaal twee van deze drie criteria voldoet, is er sprake van een familiebedrijf.

Kenmerken gewone bedrijven

Eigenlijk zijn familiebedrijven de ‘gewone’ bedrijven in Nederland. Want ze maken 70% uit van de ondernemingen in Nederland. Familiebedrijven domineren dus de economie en verdienen speciale aandacht. Maar wat zijn dan kenmerken van een andersoortig, een niet-familiebedrijf?

Eigenlijk is het simpel uit te leggen door de criteria hierboven te spiegelen. Er is bij een niet-familiebedrijf dus geen sprake van een beslissende familie en er zijn geen familiebanden tussen de directeur en een werknemer of eigenaar. De onderneming is beursgenoteerd met verspreid aandeelhouderschap of kent een private equity financiering.

Welke verschillen zijn er vooral tussen een familiebedrijf en een gewoon bedrijf?

Er zijn een aantal opvallende punten die typisch zijn voor een familiebedrijf en die niet voorkomen bij een niet-familiebedrijf.

1. Opvolging

Bij een gewoon bedrijf vervang je een directeur voor een andere geschikte directeur als het moment daar is. De daarvoor verantwoordelijken binnen het bedrijf starten een procedure met vaak een duidelijk profiel en met een open blik naar de arbeidsmarkt.

Bij een familiebedrijf is die blik niet per se open. In eerste instantie zijn alle ogen gericht op een opvolger binnen de familie. De zoon of de dochter komt in de meeste gevallen als eerste in beeld bij opvolging. De vraag naar het profiel van de gewenste opvolger of de geschiktheid, kan daarmee aan de kant worden gedrukt. Er is immers een belang om het bedrijf in de familie te houden. Maar wat als de zoon of dochter niet wil? Of niet geschikt is? Of nog niet zo ver is? Dit is een dilemma dat alleen bij familiebedrijven voorkomt.

Een ander dilemma voor opvolging binnen een familiebedrijf is ongeschiktheid van de huidige directeur. Zoals bij Carien.

Het voorbeeld van Carien

Carien is 55 en leidt het familiebedrijf. Ze heeft het altijd op de manier gedaan van haar vader. Nu staat het bedrijf aan de vooravond van een grote automatiseringsslag. Carien heeft er grote moeite mee en ziet alleen maar beren op de weg. De automatisering komt niet snel genoeg van de grond. De concurrentie, waar al geautomatiseerd is, kaapt elk kwartaal meer marktaandeel weg. Hoe meer haar omgeving op Carien inpraat, hoe koppiger ze volhoudt aan de oude manieren. Ze roept dat ze zelf het bedrijf door deze tijd heen wil loodsen.

Zie ook: Het familiebedrijf overnemen van je ouders?

2. De maatschappelijke context

Familiebedrijven spelen een belangrijke rol in onze samenleving. Veel familiebedrijven zijn sponsor van het plaatselijke verenigingsleven. Van de voetbalvereniging, ponyclub of het bridge toernooi. Die sponsorband gaat vaak al tijden terug. Elke nieuwe directeur neemt het sponsorstokje weer over, ook uit een vorm van traditie.

Daarnaast hebben veel familiebedrijven hart voor hun medewerkers. Ook als er fouten worden gemaakt, krijgen werknemers niet meteen de wacht aangezegd. En ook bij economisch zwaar weer, doen veel familiebedrijven er alles aan om personeel in dienst te houden. Daarmee zijn familiebedrijven goud waard voor het wel en wee in onze samenleving. De maatschappelijke betrokkenheid kan ze aan de andere kant blind maken voor noodzakelijke zakelijke afwegingen.

3. Besturing

Bij een familiebedrijf geldt een typische besturing door de andere verantwoordelijkheid van de directeur. De familiedirecteur denkt aan de continuïteit van zijn bedrijf. Bij vertrek wil hij de zaak goed overdragen, ook omdat er (meestal) persoonlijk vermogen in de zaak zit. De bestuursvoorzitter of CEO van een regulier bedrijf hoeft zich bij vertrek minder zorgen te maken. Vaak krijgt hij/zij nog een bonus mee.

De besturing is bij een regulier bedrijf vaak goed geregeld in een business plan. Financiers vragen erom. Bij familiebedrijven komt het nog steeds voor dat er nauwelijks iets over de strategie van het bedrijf op papier staat (of in de computer). Juist ook omdat er veel met eigen vermogen wordt ondernomen. Niks te maken dan met externe financiers. Het ondernemersplan zit in de hoofden van de familie-ondernemers. Vooral bij opvolging kan dat tot grote risico’s leiden. Een opvolgingsplan is in ieder geval zeer aan te raden.

4. Dynamiek

Business is leidend, dat geldt voor zowel het familiebedrijf als het gewone bedrijf. Die business geeft al reuring genoeg, maar in een familiebedrijf komt daar de familiedimensie bij. De familie stuurt, maar zit niet altijd op dezelfde lijn. Karakters kunnen matchen maar ook botsen. Een nieuw familiegezicht in het bedrijf kan leiden tot discussies over geschiktheid. Familiedynamiek is vaak complex en gaat gepaard met emotie. Dit vraagt speciale aandacht van wie een toezichthoudende rol heeft in het familiebedrijf.

5. Duurzaam samenwerken

Binnen familiebedrijven is duurzaamheid van het bedrijf belangrijk. Het bedrijf is geen eendagsvlieg maar bestaat over generaties heen. Het heeft vaak al een lange geschiedenis. En het moet ook nog toekomstbestendig zijn. Een lang bestaan, dat is vaak de inzet.

De samenwerkingen die familiebedrijven daarom aangaan, zijn vaak gestoeld op de eis van continuïteit en duurzaamheid: met wie kunnen we ook in de toekomst een goede relatie onderhouden? De snelle winst of verkoopbaarheid spelen vooral bij andersoortige bedrijven een rol.

Wat kan Companjen Change Management betekenen?

Denk jij hard na over de toekomst van het familiebedrijf? Loop jij rond met vragen over de kansen en uitdagingen, maar ook over de valkuilen en risico’s? Dan kan Companjen Change Management je helpen met coaching en advies.

Mijn naam is Mariëlle Companjen. Ik ken het familiebedrijf van binnenuit. Ik heb een ruime ervaring als organisatieadviseur binnen familiebedrijven en corporates. Ik help huidige en toekomstige leiders van het familiebedrijf aan de hand van een ‘familiebedrijf bedrijfsscan’. Dat levert een schat aan gespreksstof op en de basis voor een grote stap vooruit voor je bedrijf. Wil je meer weten, neem gerust contact met me op.

Contact

Wil je meer weten over mijn rol als extern adviseur of coach bij familiebedrijven? Neem gerust contact met mij op. Je kunt het contactformulier invullen, bellen met 0621833592 of e-mailen naar marielle@companjen.com.

Direct contact

Gerelateerde informatie

In de kennisbank van Companjen Change Management vind je praktisch artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen: