Hoe kom je tot zelfsturing en zelfregie binnen familiebedrijven?

Mariëlle Companjen

Medewerkers die zonder dagelijkse aansturing de goede dingen doen voor het familiebedrijf. Ben jij al zo ver in het familiebedrijf? Wil je daarnaartoe werken? Het begint met jouw besluit om teams en afdelingen zelfsturend of zelfsturender te maken. Om voor meer autonomie te zorgen.

Het kan veel opleveren als niet alles meer afhangt van een teamleider of manager. Als taken en verantwoordelijkheden laag in de organisatie liggen en beter verdeeld over alle werknemers. In dit artikel lees je hoe hier kunt komen. En wat er fout kan gaan als medewerkers, teams en afdelingen niet voldoende zelfsturend zijn.

Wat is dat, zelfsturing en zelfregie?

Zelfsturing of zelfregie op het werk en in het familiebedrijf kun je betrekken op het individuele niveau en op het teamniveau.

Zelfsturing op individueel niveau

Iemand die zelf stuurt of zelf regie houdt op zijn werkzaamheden, stuurt zelf op de inhoud ervan, de planning, de volgorde en prioritering en op hoe je gemotiveerd ermee aan de slag kunt gaan. Een werknemer of leidinggevende met zelfsturing functioneert onafhankelijk van anderen: er is geen aansturing of motivatieprikkel nodig van anderen.

Natuurlijk is dit een extreme voorstelling van zaken, want bijna niemand die werkt kan het helemaal alleen. Bovendien zijn we als mens een sociaal dier. Zelfsturing is zeer zeker niet je eigen weg gaan. Je werkt altijd in de context van de bedrijfsdoelen en de sociale omgang met anderen.

Gedragskenmerken van een zelfsturende werknemer

Een werknemer met zelfsturing of zelfregie kan de volgende gedragskenmerken laten zien:

  • Kan zichzelf motiveren en heeft daarvoor niets of niemand nodig
  • Kan de eigen werktijd indelen
  • Neemt verantwoordelijkheid voor eigen gedrag en de gevolgen: verschuilt zich niet en dekt zich niet in
  • Kan hulp bieden daar waar nodig en weet dit te begrenzen
  • Durft hulp te vragen indien noodzakelijk
  • Maakt keuzes op basis van eigen behoeften
  • Kan hoofd- en bijzaken onderscheiden en is bezig met zinvol werk
  • Kent eigen kwaliteiten maar ook de eigen grenzen en valkuilen

Zelfsturing op teamniveau

Zelfsturing en zelfregie kun je ook betrekken op teams. Een zelfsturend team redt zichzelf zonder dat er een manager of leidinggevende aan te pas moet komen. Als je zo te werk wilt gaan met het team, is het eerst nodig dat elk teamlid ook individueel zelfsturend kan functioneren. Kenmerkend voor zelfsturende teams is vooral:

  • Elk teamlid opereert zelfsturend, maar kent de behoeften van de andere teamleden
  • Elk teamlid is open in de communicatie binnen het team
  • Elk teamlid houdt rekening met andere teamleden en respecteert de keuzes van ieder

Hoe herken je een gebrek aan zelfsturing in het familiebedrijf?

Hoe staat het met de zelfsturing in het familiebedrijf? Je kunt een gebrek aan zelfsturing herkennen aan de hand van het volgende voorbeeld.

Ria ziet dat er wat moet gebeuren

Ria heeft een paar jaar geleden het familiebedrijf van haar vader overgenomen, een webwinkel in de computerbranche. Haar vader was altijd nadrukkelijk aanwezig en zette de boel graag naar zijn hand. Ria is een ander soort eigenaar. Ze wil grotere beslissingen graag met anderen afwegen en ziet graag initiatieven van de werkvloer komen.

Dat schort er nogal aan in het begin. De jongste werknemers lopen vaak te keten als er geen teamleider in de buurt is. Kees en Gerrit zijn teamleiders. Zij merken het met hun teams als eersten wanneer er een opvallende verandering in de vraag of het aanbod is. Soms vraagt dat om snel handelen, maar Kees en Gerrit wachten tot het management tijd heeft voor hen.

Grote orders blijven soms dagen liggen. Dan wordt er alleen een beetje opgeruimd in afwachting van beslissingen. Ria broedt op een andere aanpak van de interne organisatie.

5 kenmerken van gebrek aan zelfsturing

Aan de hand van dit voorbeeld zien we 5 kenmerken van bedrijven met een gebrek aan zelfsturing.

  1. Medewerkers gedragen zich te afhankelijk van eigenaar en leidinggevenden
  2. Er worden geen beslissingen genomen
  3. Tijd wordt niet efficiënt benut doordat men bezig is met bijzaken
  4. Teams werken zonder duidelijke opdracht of verwachtingen, ze worden in het diepe gegooid
  5. Teams werken zonder vertrouwen: van de top in de teams en onderling binnen de teams

Waarom kan zelfsturing in familiebedrijven lastig zijn?

Zelfsturing en zelfregie in familiebedrijven kan lastig zijn. Belangen en relaties kunnen door elkaar heen lopen. Familieleden kunnen ook op het werk met elkaar te maken hebben. Zit een medewerker in een team, dan dient hij het belang van het team. Maar dit belang kan een rolconflict veroorzaken als de teamleider een oom of tante is.

Hoe kun je zelfsturing op individueel en op teamniveau bevorderen?

Toch is het ook in familiebedrijven heel goed mogelijk om zelfsturing te ontwikkelen. Hieronder een aantal tips.

  1. Zorg dat medewerkers zich bewust zijn van de eigen kwaliteiten en van de eigen beperkingen en valkuilen. In teams betekent dit dat medewerkers hier open over zijn naar elkaar. Zo kun je elkaar aanvullen.
  2. Communiceer open over het werk en over de eventuele familierelaties die dwars door de werkrelaties heen kunnen lopen.
  3. Zorg voor heldere doelstellingen voor de organisatie en de teams.
  4. Maak helder wie welke verantwoordelijkheid heeft en zorg dat dit gecommuniceerd wordt. Zo weet iedereen op welke taken de zelfsturing van toepassing is als individuele werknemer en als team.

Zie ook: Omgaan met botsende karakters in het familiebedrijf

Wat kan Companjen Change Management betekenen?

Wil je meer doen met zelfsturing en zelfregie in het familiebedrijf? Companjen Change Management kan je helpen. Mijn naam is Mariëlle Companjen, ik ben organisatieadviseur. Ik ken het familiebedrijf van binnenuit.

Mijn ouders hebben het familiebedrijf van mijn grootouders overgenomen. Bij ons thuis ging het altijd over ‘de zaak’. Ik draag familiebedrijven een warm hart toe. Ik kan je helpen de organisaties zelfsturender te maken en zo het familiebedrijf te laten groeien.

Contact

Wil je meer weten over mijn rol als extern adviseur of coach bij familiebedrijven? Neem gerust contact met mij op. Je kunt het contactformulier invullen, bellen met 0621833592 of e-mailen naar marielle@companjen.com.

Direct contact

Gerelateerde informatie

In de kennisbank van Companjen Change Management vind je praktisch artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen: